طرحواره
طرحواره به عنوان هسته اصلی باورهای انسان مدت زیادی است که مورد بررسی روانشناسان قرار گرفته است. آنها می‌گویند تجربیات دوران کودکی و زندگی باعث شکل‌گیری طرحواره در ذهن افراد می‌شود. طرحواره یعنی همان قالب فکری ما و آنچه به وسیله آن دنیا را می‌بینیم و مسائل را حلاجی می‌کنیم، رفتار دیگران را معنا می‌کنیم و به اتفاقاتی که پیرامون ما رخ می‌دهد بار معنایی می‌دهیم.
طرحواره ها به 3 طریق ایجاد می‌شوند:
۱- خلق و خوی ما
۲- محیط
۳- ارضا نشدن نیازهای اساسی ما
چگونه طرحواره درمانی می تواند به شما در مهار و کنترل الگوهای مضر زندگی کمک کند؟
طرحواره درمانی نوعی جدید از درمانی است که از ترکیب دیگر عناصر درمان شناختی رفتاری (CBT)، روانکاوی، نظریه دلبستگی و تمرکز بر احساسات استفاده می‌کند.
این یک رویکرد یکپارچه با هدف درمان اختلالات شخصیت و سایر نگرانی‌های مربوط به سلامت روان است که همیشه به سایر گزینه‌های درمانی پاسخ نمی‌دهد. این شیوه می‌تواند به ویژه برای درمان اختلال شخصیت مرزی مفید باشد.
در طرحواره درمانی، شما با یک درمانگر برای کشف و درک برنامه‌های خود، که گاهی اوقات به عنوان طرحواره های ناسازگار اولیه شناخته می‌شوند، همکاری خواهید کرد.
برخی از افراد، زمانی که نیازهای عاطفی خود را ارضا شده نمی‌یابند، الگوهای غیر قابل تأملی را توسعه می‌دهند که به عنوان طرحواره شناخته می‌شوند.
این طرحواره ها می‌توانند در طول زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهند و در صورت عدم مواجه شدن و حل آنها، شما را دچار مشکل سازند.
هدف از طرحواره درمانی اطمینان دادن به شما برای برآورده ساختن نیازهای عاطفی به روشی سالم است که باعث پریشانی شما نشود.
نیازهای اساسی رشد سالم کودک چیست؟
یکی از بزرگترین عوامل ایجاد طرحواره ها عدم ارضای نیازهای عاطفی اساسی شما در کودکی است. این نیازهای اساسی برای رشد سالم شامل موارد زیر می‌شود:
۱-دلبستگی ایمن: احساس امنیت و وابستگی ایمن به دیگران
۲-احساس هویت و استقلال
۳-آزادی در بیان نیازها و هیجان های سالم و خودابرازگری
۴-خودانگیختگی و تفریح: توانایی بازی و خودجوش بودن
۵-پذیرش محدودیت‌های واقع بینانه و خویشتن‌داری متناسب با سن
علاوه بر این، چهار دسته تجارب منفی اولیه زندگی که می‌توانند درتسریع روند اکتساب طرحواره ها نقش داشته باشند. شامل:
1- عدم ارضا نیازها: این موضوع ممکن است زمانی اتفاق افتد که نیازهای اساسی شما از طرف والدین برآورده نشده باشند.
2- ارضا بیش از حد نیازها: زیاده‌روی و یا عدم محدودیت در برآورده کردن نیازها نیز یکی از عوامل تسریع‌کننده‌ی شکل‌گیری طرحواره ها است. در این شرایط والدین شما ممکن است بی‌پروا یا بیش از حد درگیر باشند و آنها ممکن است مرزهای مناسبی را برای شما تعیین نکرده باشند.
3- آسیب دیدن و قربانی شدن: این موضوع موقعیتی را توصیف می‌کند که شما سوء استفاده، تروما یا پریشانی مشابهی را تجربه کرده‌اید.
4- درونی سازی یا همانندسازی با افراد مهم زندگی: این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که کودک، والدین را به عنوان یک الگو در نظر گرفته و از رفتارهای آنها تقلید می‌کند.
انواع طرحواره های ناسازگار چیست؟
طرحواره ها در کودکی تمایل به توسعه دارند و معمولاً در برابر تغییر مقاوم هستند. اما طرحواره ها بدون کنترل در ناخوداگاه باقی مانده، که می‌توانند باعث ایجاد الگوهای منفی در بزرگسالی شوند که غالبا از طریق برهم کنش‌های ناسالم تقویت نیز می‌شود.
هنگامی که شما یک طرحواره درون ما ایجاد می‌شود، می‌تواند ناخودآگاه در تلاش برای جلوگیری از پریشانی عاطفی بر افکار و اعمال شما تأثیرگذار باشد. اگرچه به نظر می‌رسد که این رویکرد می‌تواند مفید باشد اما با این حال روش‌های مقابله‌ای که طرحواره ها ایجاد می‌کنند اغلب ناسالم یا مضر هستند.
اکثر افراد تمایل به توسعه بیش از یک طرحواره را دارند.
کارشناسان ۱۸ طرحواره مجزا را شناسایی کرده‌اند، اما همه آنها در یکی از پنج حوزه‌ی زیر قرار دارند:
حوزه اول بریدگی و طرد: شامل طرحواره هایی است که ایجاد روابط سالم را دشوار می‌کند.
حوزه دوم خودگردانی و عملکرد مختل: خودگردانی توانایی فرد برای جدا شدن از خانواده و عملکرد مستقل است. والدین این افراد به شدت از آنها حمایت می‌کردند و به این شکل باعث شده‌اند که این افراد در بزرگسالی قادر نباشند به تنهایی نیازهای خود را برآورده ساخته و مستقل عمل کنند و به این شکل باعث ایجاد طرحواره های مختلفی در آنها می‌شوند.
حوزه سوم محدودیت‌های مختل شده: شامل طرحواره هایی است که در خصوص کنترل خود و توانایی احترام به حقوق دیگران، همکاری کردن و متعهد بودن تأثیر می‌گذارد.
حوزه چهارم دگر خشنودکنی: شامل طرحواره هایی است که شما به جای رسیدگی به نیازهای خود به دنبال ارضای نیازهای دیگران هستید و در اولویت بندی نیاز دیگران را بالاتر از نیاز خود قرار می‌دهید.
حوزه پنجم گوش به زنگی بیش از حد و بازداری: شامل طرحواره هایی است که خویشتن‌داری بیش از حد به لذت و خودانگیختگی غلبه داشته است.
انواع طرحواره های ناسازگار چیست؟
در طرحواره درمانی، واکنش شما به طرحواره ها به عنوان سبک های مقابله شناخته می‌شود. این موضوع می‌تواند شامل افکار، احساسات یا رفتارها شود. واکنش‌های شما به عنوان روشی برای جلوگیری از احساسات دردناک که بر اساس یک طرحواره خاص تجربه می شوند، توسعه می‌یابند.
سبک‌های مقابله می‌توانند در دوران کودکی مفید باشد، چرا که آنها وسیله‌ای برای بقا هستند اما این سبک‌ها در بزرگسالی قادر هستند طرحواره ها را تقویت کنند.
هیچ قاعده محکمی در مورد اینکه کدام طرحواره ها به سبک‌های مقابله‌ای خاصی منجر می‌شوند، وجود ندارد. سبک مقابله شما ممکن است مبتنی بر خلق و خوی کلی شما یا حتی سبک‌های مقابله‌ای باشد که از والدین خود آموخته‌اید.
این سبک های مقابله ای همچنین در افراد مختلف متفاوت هستند. دو نفر می‌توانند به شیوه‌های مختلف با همان سبک پاسخ دهند. به طور مشابه، ممکن است دو نفر با یک طرحواره یکسان نیز با دو سبک مقابله ای جداگانه پاسخ دهند.
سبک مقابله شما نیز می‌تواند با گذشت زمان تغییر کند، اگرچه هنوز با همان طرحواره سروکار دارید.
دیدگاهتان را بنویسید